In de vorige aflevering volgden we Nimzo's uiteenzetting over de'Erste Grund" (1e reden) om een vrijpion direct te blokkeren en niet te wachten tot die gevaarlijk gaat worden.

Hij besluit zijn betoogje met een volledige partij  ( P.S.Leonhardt – A.Nimzowitsch, San Sebastian  1912 ) die volgens hem "Die Stichhaltigkeit des ersten Grundes klar lässt hervortreten."

Ik zal er een enkele situatie uitlichten:

Nimzowitsch (zwart) speelde hier 11 … , f5.

Als simpele amateur denk ik gelijk: wat een sufferd! Zo creëer je toch met zwart een vrijpion bij je tegenstander? Die slaat natuurlijkniet en passant. Dank u wel! Vrije e-pion! Waarom doet Nimzo dat?  1. Het zou me niet verbazen als Nimzo diep in zijn hart hier een (spoedig) te blokkeren vrijpion in plaats van een nadeel eigenlijk eenvoordeel vindt voor zwart!    2. Hij zegt zelf: "Anders speelt wit spoedig f4-f5 met aanvalsspel." Maar daar moet Houdini hartelijk om lachen. Die noemt 11…. f5 pas op de 12e plaats. Die ziet bijv. veel meer in 11. …. g6  gevolgd door Pg7. Maar ja, die is natuurlijk geprogrammeerd met : een vrijpion van je tegenstander is vervelend voor je! Dat vindt Nimzo kennelijk niet.

De jongens spelen hun potje verder naar eigen menselijk inzicht en na zet 16 staat de volgende stelling op het bord:

Wit speelt hier 17. Pa4-c5.  Wat Nimzo de volgende ontboezeming ontlokt: "Een positionele fout! Wit moet proberen dit paard te bewaren" (kan zelf t.z.t. misschien als "Blockeur" dienen of misschien  ooit tegen dat akelige paard op e6 geruild worden). Zwart heeft er best het loperpaar voor over (voorlopig is de stelling nog te dicht, en dus is dat nog niet belangrijk.) 17 …. Lxc5!  Inderdaad, het blokkerende paard kan nu niet meer zo eenvoudig van zijn plek verdreven worden, maar daar is Houdini niet bang voor. In de diagramstelling vindt Houdini  17. Pa4-c5 een prima zet, met flink voordeel voor wit, en N's voorstel ter verbetering   (17 Lc5)   ziet H.  niet echt zitten.

Maar Nimzo is in zijn nopjes (of in z'n knollentuin), en rond de 28e zet doemt het soort stelling op waar hij van droomt:

Hij speelt hier 28 .. ,  c6-c5! Dat die pion op c5 geslagen kan worden interesseert hem niet. Tegenover mogelijk pionverlies staat het plotselinge ontwaken van de loper op b7. Wit schrikt er  hevig van, ziet de bui d5-d4 al hangen, en dus slaat hij niet op c5 , maar speelt29. Tf3-g3. (Toch was bxc5 of Lxc5 beter geweest.)  En nu volgt toch ook   29 .. , d4

Wit staat ineens moeilijk, maar 30. Dd2 was nu althans nog iets. Maar na 30 Da3? ontstaat de stelling die Nimzo nodig heeft om aan te tonen dat zo'n vrijpion-blokkerend paard toch best ook nog wat meer kan doen dan voor barrière spelen. Hij staat toch ook te trappelen van ongeduld om iets te doen op g5 en/of  f4.    30 .. , g5! ( 31. fxg5? f4!)

Volgens mij heeft N. met deze partij niet aangetoond dat een vrijpiondirect geblokkeerd moet worden, maar wel  de waarde van zijn andere theorietje, dat het stuk dat de vrijpion  blokkeert niet alleen maar staat te blokkeren, maar wel degelijk nog meer in zijn mars heeft. Waarvan akte! Ach, zulke kleine onnauwkeurigheden vergeven we hem toch graag.

De "Zweite Grund" (2e reden)  om een vrijpion te blokkeren:

Nimzo begint weer eens met een hele lange babbel. (Die wellicht voor enkelen van ons toch enig nut kan hebben)  :

" …… bij schaken beslist vaak tenslotte het Optimisme; ik bedoel dat het psychologisch waardevol is bij zichzelf de gave te ontwikkelen zich met kleine voordelen plezierig te voelen. De beginner voelt zich alleen maar blij als het hem lukt zijn tegenstander een mat aan te kondigen, of nog meer als hij diens dame kan veroveren; de schaakmeester daarentegen is al blij en koninklijk tevreden, als het hem lukt slechts de schaduw  van een eventuele vijandelijke pionnenzwakte te bespeuren, ergens in een hoekje van de linker helft van het bord! Dit hier geschetste Optimisme, is de absoluut onmisbare basis voor alle Positiespel. Dit Optimisme is ook de kracht die iemand in staat stelt bij elk kwaad, hoe groot het ook mag zijn, toch de allerzwakste lichtzijde te ontdekken.

In ons specifieke geval kunnen we vaststellen dat een vijandelijke vrijpion ongetwijfeld voor ons een aanmerkelijk kwaad betekent. Maar een kleine lichtzijde valt hier ook waar te nemen. In het geval van een blokkade van deze pion hebben we de kans het blokkerende stuk veilig neer te zetten achter de rug van de vijandelijke pion. De "Blockeur" staat daar veilig voor een frontale aanval. Bijv. door een toren.

(Te8 bedreigt Pe3 niet) "

Duits was vroeger niet mijn favoriete vak. U mag mij wel dankbaar zijn voor alle energie die ik voor u in de vertaling heb gestoken van dit deel van dit opmerkelijke boek. ( Gelukkig was mijn echtgenote in het werkzame deel van haar leven lerares Duits, en zij wilde af en toe wel even helpen.)

Als u  het niet erg vindt, zal ik u volgende keer vergasten op vertaling en samenvatting  van "Der dritte Grund."  (om een vrijpion te blokkeren) met o.a. "Die Verpflanzung der Lähmungs-Erscheinungen nach dem Hinterlande" ???????????????  "Über die pessimistische Weltanschaung, und wie diese sich zur schwärtesten Melancholie verdichten kann." ???????????????

Wat nu weer !!?

Enfin,we zullen zien.

“Der dritte Grund.”
(Ter herinnering:  Derde reden,  om snel de vrijpion te blokkeren)

Nimzo oreert dat de “verlammingsverschijnselen”  die een blokkade teweegbrengt veelal niet beperkt blijven tot de geblokkeerde pion.

“De verlamming van pion e6 en d5 heeft zich verder naar het achterland verplaatst. Loper en Toren zijn gevangenen in hun eigen kamp en wit heeft ondanks een materiële minderheid toch winstkansen”

“We hebben er al eerder op gewezen dat een pion ook eenbelemmering kan betekenen voor de eigen stukken; hem kwijt te raken  is dus niet zelden een innig gewenst doel, bijv. om een lijn te openen of om een open veld voor een paard te creëren.”

“Het is voor de schaakstudent  van groot belang een zekere tweespalt in de psyche  van de pion te bespeuren: enerzijds wil de pion zelfmoord plegen maar anderzijds hangt hij aan het leven. Want een pion is niet alleen van belang voor het eindspel maar helpt wellicht ook te voorkomen dat vijandelijke officieren zich ergens nestelen, of om het ontstaan van zwakke punten in de eigen stelling te voorkomen.”

“Het gepijnigde uiterlijk van een geblokkeerde pion  laat zich ook psychologisch verklaren: een pion is niet vrij te pleiten van een pessimistische kijk op de wereld. Is het een wonder dat genoemd pessimisme zich bij het eerste het beste tragische conflict (blokkade) tot zwarte melancholie verdicht? En dat zijn melancholie wordt overgedragen op andere onderdelen van zijn leger.”

Wat een gezwam. Ben u er nog?? 

3.  De “blokkeur” in hoofd- en nevenberoep. 

“Het hoofdberoep van de “blokkeur” bestaat klaarblijkelijk uit het vakmatig blokkeren van de desbetreffende pion.  In die zin tendeert hij naar onbewegelijkheid. En desondanks ( welk een levenskracht!) legt hij niet zelden een aanmerkelijke activiteit aan de dag.

1. Een dreigende werking van het standveld uit.  Bijv. in de partij Leonhardt-Nimzowitsch, waar Pe6 de zet g5 voorbereidt. (zie afl, 3)

2. Een zekere elasticiteit, die daarin tot uiting komt  dat de “blokkeur” bij gelegenheid toch zijn plaats verlaat.

Tot zulk een vakantiereisje schijnt hij gerechtigd:

a. als de reis veelbelovend is. De verplaatsingen moeten dan wel louter met sneltreinen kunnen plaats vinden.  (Een woordspeling van Nimzo:   ‘Schnellzüge.’  Zug betekent  zowel ‘zet’ als ’trein’.)

b. als hij toch nog op tijd kan terugkeren, om de inmiddels opgerukte pion op een ander veld te blokkeren

c. In het geval dat een plaatsvervanger in de buurt aanwezig is.”

Voorbeeld bij b:

1.  Th4xb4 , h5-h4  2. Tb4-b2 , h4-h3  3.  Tb2-h2 !

“Heer Toren verschijnt op kantoor, groet de chef beleefd, begroet zijn collega’s,en neemt met een gezicht alsof hij fris en uitgerust is (terwijl hij in werkelijkheid zich verschrikkelijk moest afbeulen om nog op tijd te kunnen verschijnen) plaats op een nieuw blokkade-veld.

Uit het hierboven vermelde valt af te leiden dat de  “Elasticiteit” gering is, als de te blokkeren pion ver is opgerukt. Het maximum aan elasticiteit , produceert een blokkeur die in het midden van het bord een Kandidaat Vrijpion moet blokkeren:

De Blockeur op d4 is hier zeer elastisch. Hij kan van d4 uit lange reizen maken naar alle windrichtingen.”

De Blokkade-werking

“De ‘Kracht tot Blokkeren’  moet systematisch en bewust ontwikkeld worden, in tegenstelling tot ‘Elasticiteit’, die meestal vanzelf ontstaat. De Blokkadewerking wordt verhoogd door het oproepen van hulptroepen, die natuurlijk zelf een veilige plek moeten hebben.”

Vergelijk hieronder:

“In Diagram 83a zal de Loper om persoonlijke veiligheidsredenen(aangevallen door de dame) naar g6 wandelen, ook al verliest daardoor de Blokkeur op c6 (de toren) een belangrijke ondersteuning. Desondanks is het vagebonderen van de loper op de lange diagonaal een gewaagde aangelegenheid. Het oog van de wet waakt! Na 1…  Lg6 volgt 2. Kb5, Le8 (om de blokkade-toren opnieuw te steunen)  3. De5+ , Kd7  4. Dxe8 . Kxe8  5. Kxc6 en wit wint.

In Diagram 83b kan de Loper naar f3 gaan, waar hij zeker is, en niet verdreven kan worden. De Tc6 wint zo aan belangrijkheid en een remise schijnt onvermijdelijk.”

“Ook de Blokkeur ontwikkelt zijn kracht niet in z’n eentje, maar in een strategische verbinding met zijn achterland.”

“Hier geldt voor de verdediger in bijzondere mate de regel van de Ueberdeckung van strategisch belangrijke punten. Het Blokkadeveld is zo’n strategisch belangrijk punt. Dit vaker te dekken dan schijnbaar noodzakelijk is een “Gebod van Wijsheid” . Dus niet eerst wachten op een vermeerdering van aanvallers, maar op voorhand dekken , zoals men voordat men naar een bal (dansfeest) gaat,  eerst vast een beetje gaat slapen.”

(ES: Voor de jeugd van tegenwoordig: voordat men gaat feesten in de disco, thuis en in de bus vast flink  “indrinken”.)

Ik weet niet of u bovenstaande voorbeeld erg kritisch hebt bekeken, of alles – zoals ik meestal ook doe – voor zoete koek geslikt hebt. Houdini geeft aan dat de analyse bij 83a  van 1 .. , Lg6 ( ook een beetje onnauwkeurig is.  1. …. Te6 maakt het wit aanmerkelijk lastiger. (Maar is natuurlijk uiteindelijk op den duur ook  hopeloos.) bijv.  2. Dg7+ , Kc6   3. Da7 , Kd5  4. Kc3 De zwarte stukken moeten op een kluitje blijven en zwart moet blijven uitkijken voor bewegingen van de dame die met of zonder schaak tot verder stukverlies leiden. Maar gemakkelijk….?  ho maar! Ditmaal overschat Nimzo hier de kracht van de vrijpion, denk ik.

U  hebt  – hoop ik – net als ik weer kunnen genieten van Nimzo’s bloemrijke ontboezemingen en zijn kleine onnauwkeurigheden. Ach, dat  doet hij natuurlijk expres om ons kritisch vermogen te versterken.