Ik kom graag in Heiloo. Een mooie groene gemeente, waar wij vrienden hebben. Maar een potje schaken in Het Trefpunt trekt me minder. Ik verwisselde er eens twee zetten tegen heer Limmen, en kon gelijk opgeven. Maar nu, na lange tijd bijna geen wedstrijden meer, moest ik wel. Immers twee deserteurs, en toch een heel belangrijke wedstrijd voor ons, na hier en daar wat voorafgaand geknoei in de competitie. We moesten winnen! Ik dus met de zenuwen in mijn lijf mee naar Oppositie. (Die ook moesten winnen.)

Korporaal Gerrit was het eerste klaar. Aan bord 6 met zwart met een van zijn bekende bunkeropstellingen. Tegenstander Paul Vonk leek een krachtig offensief te willen gaan ontwikkelen. Maar toen de mitrailleurs na tien zetten goed opgesteld stonden, volgde er geen vuurcommando. Wit ruilde vaak stukken af (nee, Gerrit was dit keer onschuldig) en zwart probeerde althans nog een schutsveld te creëren voor zijn zwaardere kanonnen.  Maar het leverde weinig op (nee, niet door een eventueel gebrek aan taktisch plezier bij Gerrit) en bij zet 33 resteerde er een toreneindspel met aan beide zijden twee torens en vijf pionnen, en u weet, daar houdt niemand van. En voor Vonk was het al de hele partij duidelijk: "Met wit remise spelen tegen die geduchte tegenstander. Dan heb ik mijn vaderlandse plicht wel gedaan." Gerrit was niet enthousiast na afloop:  "Denk dat ik maandag tegen Marko mijn kruit al had verschoten; was niet zo tevreden deze keer over mijn spel. Gelukkig reageerde mijn tegenstander vermoedelijk ook niet scherp genoeg."  Generaal Houdini blijkt echter redelijk tevreden. Geen eremedaille voor korporaal Gerrit, maar wel een vriendelijk schouderklopje. Aan hem heeft het niet gelegen. En zijn woordkeuze inspireert mij tot de beeldspraak van dit verslag.

Sergeant Zwaneveld leek door strijdlust te gaan uitblinken. Speelde het Budapester Gambiet. Zoals velen van u nog weten: een hobby-tje van onze veelvoudige ex-kampioen Paul Ruber. Martin achteraf:  "Maar mijn tegenstander wist er zelfs (bescheidenheid!?) meer van dan ik."

  Martin1

Het 'Kracht-Boek 2015' geeft hier    923x   4. Lf4  en      752x    4. Pf3. en      191x 4. e4       Die laatste (e4) is ook lekker scherp. Bedoeling is na Pxe5 direct f4 te spelen. Martin heeft me ooit al eens helpen herinneren dat zwart hier 4 … h5 !? kan doen. Ook scherp. Nog een ideetje van de legendarische Reti (1889-1921). 

Het Heilose wit kiest 4. Pf3  Lc5  5. e3 [Vaak essentieel, na Te8 of De7 kun je anders later door een mat met Pe5–d3 verrast worden.]  5…Pc6  6.Pc3 Pgxe5  7.Le2 0–0 8.0–0 Dit is inderdaad nog een heel bekende stelling.

  Martin2

Pxf3 en Te8 zijn hier de meest gespeelde zetten. Martin's 8 … a6 kan ook nog wel. Met wit's  9. a3  heb ik ook nog 1 partij kunnen vinden. Maar na 9.. …Pxf3  zoeken ze het verder zelf maar uit! En weer wordt mijn  stelling bewezen: zo'n gambiet is vaak een storm in een glas water, oftewel een 'uitbraak'  naar de eigen veilige loopgraven. Toch wil sergeant Zwaneveld nog wel wat moedigs. Hij stuurt zijn belangrijkste vrouwelijke militair de duisternis in. Zitten daar geen sluipschutters?

  Martin3

13. Dxf3 Gerrit zou hier zonder aarzelen op f3 ruilen. Wat Martin doet is wel een beetje gewaagd. 13. … Dg6 ? En de tegenstander raakt er niet van van van van zijn stuk. Die doet het goed! Na  14.b4 Le7 15.Pd5 Ld8 16.Pf4 Dc2 17.Ld4 d6 staat wit duidelijk wat actiever.

  Martin4

Maar dan begint ouwe rot Folkertsma (ex-wiskundeleraar, 79 jaar, oud-rector van een Havo-VWO-school)  aan een toch een iets te simpel uitvalletje.  (Achteraf tegen mij vriendelijk lachend : "Ik vind het niet erg. Alleen vraag ik me wel eens af waarom ik in een stelling die ik al 300 keer voor m'n neus heb gehad, nu nog steeds niet weet wat de beste zet is. Zal de leeftijd wel weer wezen.")  En ook kolonel Folkertsma schijnt als dagorder te hebben meegekregen : 'Wees tevreden als je de tegenstander in zijn verdedigingslinie weet te houden. Biedt een wapenstilstand aan."  Martin accepteert. Hij ziet zo gauw geen efficiënt krijgsplan. Achteraf gezien hadden de oorlogsverrichtingen nog wel wat langer kunnen duren. De stelling was heel gelijk (maar dat vond Martin misschien niet) , en er stond nog wel heel veel op het bord. Maar wellicht was  sergeant Martin moe van al dat schaak – en ander gedoe van de laatste dagen. Soms moeten de troepen even tijd krijgen om te herstellen. En naar later zou blijken, leverde deze wat vroege remise ons legertje weinig schade op.

Marko (zwart)  verzuimde na 1. e4 c5  2. Pf3  d6  3. c3 

      Marko0

Pf6  (of  d5) te spelen. Wat echt gelijk moet tegen de c3-variant: Gebruik maken van de onmogelijkheid voor wit om e4 met Pc3 te dekken. Marko speelt het op de 5e zet, maar staat dan al iets minder. 3 …    Nc6 4.d4 cxd4 5.cxd4 Nf6 6.d5 Ne5 7.Nxe5 dxe5 8.Be2   Doch wit maakt er onvoldoende gebruik van ( 8 Le2?  beter  8. Pc3 gevolgd door Ld3) De stand is gelijk.  Echter bij zet 13 verzuimt zwart met Lf5 het belangrijke veld e4 onder controle te nemen en daar maakt wit snel gebruik van. Na zet 14. staat zwart ineens slecht. Aan het zwarte paard kan onvoldoende dekking worden verleend.

   Marko1

Na 15 Dc1! (Dekt b2 en voorkomt  …   g5 wegens 16. Lxg5, en wat moet zwart met die penning!) moet zwart gaan proberen een roemloze aftocht te dekken. Maar wit ziet een mogelijke verzwakking van de vijandelijke stelling en speelt hier iets te onnadenkend 15. Pxf6 en na gxf6 ook nog het minder daadkrachtige 16. Dd2? (Dd3!?)

  Marko2

en vreemd hoor, na 16…Kh7   17.Bd3+ [17.Qd3+] 17…Kg7 18.Bc4?? b5 is er weinig van de witte dreigingen richting koningsburcht over.  En na een zwakke witte zet 24 De2?? komen de witten uit de loopgraaf en bevinden de oppositionele soldaten zich na 24 .. a4! ineens in een akelig mijnenveld.

  Marko3

24 …. a4!  Na 25. Lc2 Dd5! Met matdreiging, en mat is alleen te voorkomen met een damezet, waarna de loper op c2 kan worden afgevoerd. Gesneuveld op het veld van eer. Het enige is nu nog 25. Txd4 maar na exd4  gaat bijna altijd – nadat de loper laf  op de vlucht is geslagen- ook de pion op d5 nog verloren. Na zet 28. geeft de commandant van de witten de opdracht om de witte vlag uit te steken en met de handen hoog de bunker te verlaten.

Langzaam wordt de situatie aan het westelijk front een beetje duidelijker. Soldaat 2e klasse Saraber werd geconfronteerd met een Dzindzichashvili– variant van het Konings-Indisch. Op het eerste gezicht een  totaal belachelijk strijdplan. Marko speelde het ooit tegen me, zonder veel succes.  Toen ik hem achteraf probeerde  te kapittelen over deze vermeende  jeugdzonde, leerde hij me dat het echt een bestaande opening was van een grootmeester met een onmemoriseerbare naam, waar hij zich in verdiept had.  Een jaartje later kreeg ik het warempel in de externe weer voor mijn neus, pakte het eens anders aan, en …….. verloor, nota bene. En nu stond die onzin er dus weer:  Je belangrijkste wapen, de raketwerper op g7, vrijwillig inruilen tegen een klappertjespistool?!

  EddyExt1

En ik onthoud niet zo veel meer tegenwoordig. Wat had ik bij die vorige confrontaties ook al weer gespeeld?? Ik wist nog wel dat Marko me eens had ingefluisterd dat mijn f4 goed was. Dus dat zat goed. Maar wat ook alweer na 7. bxc3 tegen ….  Da5?  Volgens Houdini  heeft wit niet eens veel. Maar zoals ik Hans Böhm laatst hoorde zeggen toen uit het publiek een computerzet werd gesuggereerd:  "Die computer is niet goed bij zijn hoofd."  En inderdaad, het gaat hier om lange termijn- strategie en dat is niet des computers kracht.

Gelukkig bleek mijn tegenstander er nog minder verstand van te hebben, tot mijn opluchting zettenlang dat principiële Da5 vermijdend. En toen kreeg ik wat ik met mijn vierpionnenspel altijd hoop te bereiken: levendige stelling, met wit initiatief, waarvan ik de stafkaarten van de marsroute inmiddels wel uit mijn hoofd kan reproduceren. Snel oprukkende troepen op het terrein van de tegenstander. Na zet 14. d6 b6? (7.50!)  (… f5!?  (1.75 ))  

 EddyExt2

15. Lg5 f6  16. exf6 Pxf6  17. Pe5 (Nu worden ook de groene baretten ingeschakeld: let op de toren op f1 !)  Tf8  18. Df3 met extra aanval op Pf6 èn op Ta8. Houdini knikt me achteraf steeds goedkeurend toe. En is dus nu natuurlijk wel goed bij zijn hoofd! Toch wordt het nog even een beetje spannend. Zwart krijgt nog  wel iets voor het te verliezen stuk. Mede in verband met de klok (beschietingen afmaken voor de zon ondergaat) wikkel ik maar af naar een gewonnen eindspel met 3 pionnen ieder en mijn T+ P tegen zijn T. "Die ouwe soldaat zal in de loop van de avond wel weer een senior-moment krijgen en alles verpesten", denk ik. Maar dat valt mee. De vijand vecht tot de laatste snik door, en geeft zich pas na  pas na 44 zetten gewonnen.  Volgens mijn digitale drone-begeleiding een foutloze partij van die ouwe, maar wel dankzij welwillende medewerking van zijn ook niet meer zo piepjonge tegenstander in de openingsfase.

Nu is de stand 3-1. Voor ons. Gaat het dus lukken? Eindelijk heb ik tijd om door mijn nachtkijker de rest van de frontlinies te bekijken. Nooit de tegenstander onderschatten. Kunnen we ook de laatste aanvoerlijnen blokkeren?

Stefan? Rukt op. Bert? Moedig verdedigend tegen een licht overwicht. Paul? Tegenstander bereikt dreigend zijn verdedigingslinie. Jos? Lijkt warempel alweer zijn kwetsbare stelling te elfder ure overeind te houden.

Bert is het eerste klaar. Hij kreeg met wit een Grünfeld-Indisch te bestrijden. Zelf word ik daar nooit blij van. Het lukte mij zelden er iets wezenlijks tegen te bereiken. Die opening was in de sixties populair en daarna jarenlang als volstrekt verouderd wapentuig opgeruimd in de kelders van het oorlogsmuseum. Maar de laatste jaren is het vernieuwd en gedigitaliseerd weer aan een revival bezig.  Giri bijvoorbeeld speelt het.

 Bert1

5. Lg5   5. Db3  5. cxd5 zijn hier de meest gespeelde zetten.  Kolonel Kuijer weet dat natuurlijk en kiest een behoedzamer strijdplan.   5.e3 En bereikt inderdaad niets. En dan wordt de ervaren krijgsman toch een beetje ongeduldig. Die wil kruitdamp ruiken.

  Bert12

13. f4 ?  e6  (f5!?) 14. e5?  Later vertelde Bert: "Ik dacht dat een pionoffertje wel leuk was, maar dat bleek toch een beetje tegen te vallen."  Dxd5   Vanaf nu is het de hele avond taai, secuur, geduldig verdedigen. Met steeds dat dreigende kanongebulder in de verte: er nadert een eindspel met een pion minder! 

Bert2

Maar als het zover is, vindt Kolonel Kuijer een strategische uitweg:  Gewoon blijven zitten waar je zit. Overal liggen boobytraps. Maar je beweegt gewoon niet meer. Kun je ook nergens op of in trappen. De Dame staat op wacht: b4 en f4 worden goed in de gaten gehouden. Toegegeven, geen spectaculaire rol voor zo'n hoge officier,maar wel heel nuttig. Alles blijft verder staan. De koning gaat zich wat vertreden tussen g3, h3,g1. Wachten. Misschien steekt de tegenstander z'n kop wat te ver uit boven het neermaai-veld.  Hij zal met de koningspionnen moeten gaan spelen wil hij iets bereiken. Maar Simon Smit kijkt wel uit. Mijn digitale wapentuig vindt achteraf dat zwart nog wel beter staat. (-0.55)  Maar mijn tuig is kennelijk dringend aan verdere modernisering toe.   3,5-1,5 voor ons. En nog steeds niet klaar.

Luitenant-Kolonel Verkooijen is er kort daarna klaar mee. Helemaal klaar mee trouwens. Anders dan collega Kuijer ziet hij geen kans om langzaam opduikend onheil te neutraliseren. Op zijn damevleugel duikt steeds meer zware artillerie op. Daar is zijn moedige infanterie uiteindelijk toch niet tegen opgewassen.
De boekstaving van dit historische gevecht is helaas verloren gegaan. De oorlogsfotograaf was niet op tijd ter plekke. Of stond gewoon te pitten. Later alsnog opvragen? Ach, de man die later in de auto met venijnige zelfspot opperde "Ik ben dus weer de enige schlemiel van de avond", die zal het wel best vinden dat we deze veldslag maar even overslaan. Gelukkig weten we allen dat als hij het ooit nog eens minder idioot druk krijgt, dat schlemielige heel snel en gemakkelijk kan veranderen in iets heel gevaarlijks.   3,5-2,5 dus.  Wij nog steeds doorvechten dus!

Schijnbaar zelfverzekerd zit Kolonel  Lohmann om 23.00 uur nog steeds achter zijn linies. Maar dat is echt maar schijn. Je moet je tegenstander je zwaktes vooral niet tonen. Een paar dagen later geeft hij zelf een briljant commentaar op zijn verrichtingen en gemoedstoestanden. Ik citeer daarom nu graag uit zijn logboek:   

1 d4 Pf6 2 Pf3 c5 3 c3    "Aiaiai, alweer een London of Colle-opstelling: Op direct Lf4 zou ik Db6 kunnen spelen, maar dat lijkt me nu voorbarig. Laat ik het gevecht om veld e4 maar aangaan… Waarom krijg ik alle partijen van de externe steeds dit soort opstellingen tegen me? "  3 …..  b6  4 Lf4 Lb7  5 Pbd2 e6

 Jos1

"Ik dacht even aan 5 .. Ph5 maar geloof niet in zetten als 6. Lg5 h6  7. Lh4 g5. Dus maar nog niet doen."   6. e3 Le7 7. Ld3 d5  "Weer gedacht aan 7 ..  Ph5, maar dan kan wit Lxb8 spelen en direct e4, of ook 8. Lg3  Pxg3  9. hg3 f5 en in die stelling geloof ik ook niet echt. Ik had me voorgenomen om geen echt teruggetrokken opstelling te spelen, dus daarom d7-d5 maar dat wordt in feite weerlegd door wit. (Wat dan wel ?? Sta ik hier al echt slechter ??)  Ik had totaal niet gekeken naar wits komende zet."

8. Lfxb8  Taxb8   "Ik ben hier in feite knockout geslagen, maar heb het zelf nog niet in de gaten. Om nu Db8x te spelen met verlies van mijn rochade vond ik minder aantrekkelijk dan mijn pion a7 weggeven, waarbij ik wat initiatief krijg op de koningsvleugel. Misschien objectief niet correct, maar wat zegt dat in de 2de klasse onderbond."

9 Da4+ Pfd7   "A tempo gespeeld, want ik heb het nog niet in de gaten. Paard dekt mooi b6 denk ik nog. Eigenlijk ironisch, ik loop al een paar weken tegen onze talentvolle jeugd te drammen dat ze op zetten als Da4+ of Da5+ moeten letten en dan ga ik er nog een demonstratie van geven. Ik hoor hun gegrinnik al.  10 Pfe5 !!

 Jos2

`En ik ben wakker geschrokken ! Ik kan niet rocheren, en kan ook niet het paard verjagen met 10. ..  f6 want dan volgt gewoon Pe5xd7 en na Dd8xd7 wint wit met Lb5.  Als je schrikt moet je eigenlijk nooit een zet doen. Sta op. Maak een kort praatje met iemand, verzet je geest en ga dan opnieuw kijken naar je stelling. Dat deed ik hier niet want dan was ik koel gaan rekenen en had ik waarschijnlijk 10 . …  a7-a6 gespeeld. Ben benieuwd wat de computer als relatief het minst slechte geeft….. `  (De computer vindt de gekozen manier van verdedigen van Jos de beste!)      10 c5-c4!  ´Met de gedachte dat als ik wit was, ik hier 11.  Pdxc4 op zou antwoorden.. ( en dan….. dxc4,met  Lc4, a6…?)´ Generaal Houdini is het niet met zijn ondergeschikte eens. 'Beste kerel, je doet het prima, dus nu geen vijandelijke patrouilles vermoeden waar ze niet zijn.'  11. Le2 f6  ´Pffff ik leef nog´. 12. Pexf3??  (Pc6!?)

Ik moet weerstand bieden aan de verleiding om de hele partij van deze deskundige en boeiende oorlogsverslaggever weer te geven, maar  ja, hoe lang wordt dit verslag dan wel niet.
Samengevat: onze naar het strijdtoneel teruggeroepen reservist doet het allemaal prima.

 Jos4

Wellicht is hier 22 …  e5 al bijna beslissend. 22  …  f5 is ook goed, maar laat de tegenstander nog wat meer mogelijkheden.  ( " 22. .. f5  Tijdgebrek maakt dat ik 22 . ..  e5 maar uit mijn hoofd zet.  Dat uitrekenen kost me minstens 10 minuten en ik jaag wit waarschijnlijk naar een lange rochade die voor een extra aanvallende toren zorgt, voor ik iets echt kan gaan doen.")  23. Pg5  Lxg5 (Mijn mooie veelbelovende jonge koerier, maar het moet gewoon )  (Generaal H: "??  23. …  Db6!?  23h6 !?  Ld6!?") Nu wordt het zwarte voordeel minder vanzelfsprekend. Na een mindere 24e en 26e zet staat wit weer erg safe en

 Jos5

na 30. f3 of f4 staat wit zelfs mooi. Maar Kees Jongkind kan de verleiding niet weerstaan en schiet een lichtkogel af:  30. Pd7!?  Leuk, maar gevaarlijk, want nu zou zwart even in het duister kunnen zien,  en constateren dat met direct 30 .. Ld3!  31. Pf6+  Kf8  32. Pxe8 Txe8 33. 0-0-0 Txe2  of  30. … Ld3 31.  Pxb8 Txe2 32. Kf1  ( Ke1 Pxb8) Txb2. zwart bijna op winst staat. De motieven zijn kennelijk iedereen duidelijk, maar toch is na 30. .. Lf3  i.p.v. Ld3 alles wat minder helder.  31. Pxb8 Txe2  32. Kf1 Pxb8 33. Tg3 Lh5  Helaas voor de onzen is de stand hier nu toch totaal gelijk! Dus een onbeslist en een roemloze wapenstilstand zit er nog steeds in. Dat was  niet de bedoeling. Maar ja. Zo laat op de avond hebben we commandant Lohmann wel meer miraculeuze manoeuvres zien verzinnen. Het lijkt wel of hij dan steeds wakkerder wordt, en toeslaat als de vijandelijke troepen vermoeid beginnen te geraken. Nu ook?

 Jos6

"Ik keek alleen naar Tg7 en dat paste allemaal mooi. Jammer dat ik mijn paard niet op c2 kan krijgen."   48 Tg7? (`Wit had 48. Th6 moeten doen en dan krijg ik c3 en d5 binnen maar verlies de loper.`)  (Maar dat verliest wit ook volgens H.) Pe2+  49. Ke3 Lh5  50. Th7 Pxc3 en ook d5 gaat er nog af.  Jos: "Wit geeft op. terwijl we beiden beseffen dat wit deze partij gemaakt heeft, en had horen te winnen, als schaken een rechtvaardig spel is. Mijn tegenstander blijft hoffelijk en sportief, maar ik heb er alle begrip voor dat hij het naspelen laat schieten. Deze 52 zetten hakken er wel in."  Maar Generaal Houdini stopt weer een hete aardappel in de mond en articuleert bekakt: "Nou mijn beste, dat heb je weer heel aardig versierd. Maar even onder ons: eigenlijk heb je nooit echt slechter gestaan. Prima van het goede moment geprofiteerd kerel. Echt heel aardig! Het enige wat jou mankeert, is wat meer zelfrespect."

En toen hadden we dan eindelijk gewonnen. Maar met hoeveel?

En weer was Korporaal Stefan de laatste. Altijd spannend als die amateur-scherpschutter in onze divisie meeknokt. Van beroep is hij eigenlijk, geloof ik, koorddanser, en dat is in zijn vechtstijl ook flink te merken. Nooit te beroerd om paniek te zaaien in de vijandelijke gelederen. Gevaarlijk of ongevaarlijk. Gewoon doen. Hij begint ook nu direct weer met een onbesuisde bajonet-aanval:  1. b4. En dat zonder zich in de Orang Sokolski Utang ooit echt serieus verdiept te hebben. 1 ..  e5  toch de beste !   2. c4  Mijn "KrachtBoek 2015" heeft hier 3 ooit gespeelde voortzettingen, waaronder natuurlijk vooral 2. Lb2 (315 partijen) of 2. a3. (80 partijen. 2. c4 komt daar niet bij voor. En ook generaal Houdini weigert hem op te nemen bij de 10 meest voor de hand liggende zetten. Conclusie:  Na zet 2 kun je alles vergeten wat je op de Militaire Schaak-Academie ooit hebt geleerd! En dat was natuurlijk weer de bedoeling. Omdat de tegenstander principieel weigert de lokvogel op b4 onder vuur te nemen (gewoon pakken die pion!), valt de schade nog wel mee. Maar zwart staat desondanks prima. Tot hij bij zet 15 een verkeerd doelwit kiest. Voorzichtig maar dreigend rukken de witte officieren en soldaten op, richting vijand. Bij zet worden er wapens van de vluchtende vijand buitgemaakt.

Luchtfoto van het witte offensief na zet 21:

  Stefan1

Even lijkt het of we hier met een zwarte schijnbeweging te doen hebben, en ze na hergroepering toch nog een tegenaanval kunnen inzetten:  22. f5! Lc8  23. Tc6  (Tf2!?) Db2 !? maar na 24. Tf2!  blijkt zwart voor een verloren zaak te vechten. Twee zwarte  pionnen zijn zwak, twee zware zwarte kanonnen zijn op een verkeerde positie geraakt, en de communicatie met de rest van de troepen is verstoord. Hierna krijgt zwart van de rustig, en geconcentreerd opererende reservist Vink geen enkele kans meer. Een teamgenoot van de zwarte tegenstander fluisterde mij in dat hij het een schande vond dat zwart niet opgaf! Zo, nu hoor je het eens van een ander!

  Stefan2

En zo werd het dan toch nog 5,5-2,5 voor ons. Heilloze uitslag voor onze Heiloose gastheren. Toch wel  tikkie geflatteerd.